Bài thuốc trị sốt xuất huyết độ 1, độ 2

Hiện nay, số ca mắc sốt xuất huyết ngày càng gia tăng. Với các trường hợp nhẹ, bệnh ở độ 1, độ 2 có thể kết hợp sử dụng các bài thuốc đông y để điều trị, giảm triệu chứng.

Sốt xuất huyết là bệnh lây nhiễm cấp do virus Dengue. Virus được truyền từ người bệnh sang người lành thông qua muỗi Aedes aegypti là chính. Trong thiên nhiên virus này có ở khỉ, mèo, chuột. Bệnh tán phát gây dịch quanh năm, tập trung nhiều vào các tháng 6, 7, 8, 9 ở các tỉnh miền Nam Việt Nam, đặc biệt ở trẻ từ 3 đến 9 tuổi.

Theo Đông y, sốt xuất huyết là bệnh chẩn (nhiệt độc chẩn) thuộc phạm vi ôn bệnh. Chỉ định dùng thuốc Đông y đối với bệnh ở độ 1 và độ 2. Trong đó:

Độ1: Sốt cao, có các triệu chứng chung, nhưng chưa có triệu chứng xuất huyết.
Độ 2: Ngoài các triệu chứng ở độ 1, có thêm triệu chứng xuất huyết như chấm hoặc mảng xuất huyết dưới da, chảy máu cam, chảy máu chân răng, nặng có thể xuất huyết tiêu hóa, tiết niệu, não, có bệnh nhân biểu hiện gan to, nổi hạch cổ.

1. Sốt xuất huyết độ 1 (nhiệt độc vào vệ khí)
– Triệu chứng: Sốt, mệt mỏi, kém ăn hoặc buồn nôn, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng. Mạch sác.

– Phép trị: Thanh nhiệt, giải độc.

– Bài thuốc:

+ Bài thuốc 1: Thanh ôn bại độc ẩm gia giảm

Thành phần: Ngưu giác bột 20g, sinh thạch cao 30g, xích thược 10g, mẫu đơn bì 12g, sinh địa 12g, huyền sâm 10g, kim ngân hoa 12g, liên kiều 10g, cam thảo 04g, sinh khương 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

Gia giảm:

Khát nước, gia: Mạch môn 10g, cát căn 12g.
Nôn, gia: Bán hạ chế 12g.
Đầy hơi, đau bụng, gia: Hậu phác 8g, trần bì 8g.
Mệt nhiều, gia: Nhân sâm 8g.
+ Bài thuốc 2: Lục nhật tán

Thành phần: Hoạt thạch 240g, cam thảo 40g. Tán bột mịn, uống 01 thìa cà phê/lần, ngày 03 lần.

2. Sốt xuất huyết độ 2 (Nhiệt độc vào dinh huyết)
– Triệu chứng: Ngoài các triệu chứng bệnh ở độ 1, có thêm triệu chứng xuất huyết.

– Phép trị: Thanh nhiệt, giải độc, lương huyết, chỉ huyết.

– Bài thuốc: ‘Tê giác địa hoàng thang’ kết hợp ‘Thanh ôn bại độc ẩm gia giảm’.

Thành phần: Ngưu giác bột 20g, sinh thạch cao 30g, xích thược 10g, mẫu đơn bì 12g, sinh địa 12g, huyền sâm 10g, kim ngân hoa 12g, liên kiều 10g, cam thảo 04g, sinh khương thán (thán: làm cháy tồn tính thành than) 12g, trắc bách diệp thán 12g, hoa hòe thán sao 12g. Sắc uống trong ngày.

Gia giảm:

• Tiểu tiện ra máu, gia: Sơn chi tử thán sao 6g, bạch mao căn thán sao 6g.

• Đại tiện ra máu, gia: Đại hoàng thán sao 6g, hạn liên thảo thán sao 10g.

• Nổi ban đỏ, gia: Thuyền thoái 2g, bạch cương tằm 10g.

• Sốt cao, co giật, gia: Câu đằng 8g, địa long10g, chu sa 1g.

• Mê man, li bì, gia: Thạch xương bồ 12g.

– Sử dụng thuốc nam

Thành phần: Cỏ nhọ nồi tươi 20g, cối xay sao vàng 08g, sài đất 20g, kim ngân hoa 12g, hạ khô thảo 12g, rễ cỏ tranh 20g, hoa hòe sao vàng 10g, gừng tươi 03 lát. Sắc uống trong ngày.

Với trường hợp sốt xuất huyết độ 2 có khí âm bị tổn thương (nhiệt quyết)

– Triệu chứng: Khí âm bị tổn thương gây nhiệt quyết, có biểu hiện người nóng, chân tay lạnh, vật vã(sốc, huyết áp kẹt).

– Phép trị: Thanh nhiệt, tư âm, bổ khí.

– Bài thuốc: Nhân sâm bạch hổ thang

Thành phần: Nhân sâm 08g, xương bồ 08g, cam thảo 02g, sinh thạch cao 40g, tri mẫu 12g, ngạnh mễ 12g. Sắc uống trong ngày.

Gia giảm: Nếu có táo kết phải thông phủ tiết nhiệt, gia: Đại hoàng 04g, chỉ xác 02g.

Sốt xuất huyết độ 2 khi bị mất máu nhiều gây khí thoát (Hàn quyết)

– Triệu chứng: Chính khí và âm khí đều kiệt, gây vong dương, có biểu hiện chân tay quyết lạnh, mạch vi muốn tuyệt gọi là hàn quyết

– Phép trị: Đại bổ nguyên khí, chỉ huyết.

– Bài thuốc: Sâm quy thang

Thành phần: Nhân sâm 06g, sâm tam thất 06g, đương quy 12g. Sắc uống trong ngày.

Nguồn: Báo Sức Khoẻ và Đời Sống – Lương y Bùi Đắc Sáng – Hội Đông y Hà Nội